Bài 01: Mua đất xây nhà ở 18 năm, cơ quan thi hành án bất ngờ vào kê biên bán đấu giá

Báo Dân trí nhận được Đơn kêu cứu của ông Mai Công Ích (số 21B Vạn Phúc, Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội) phản ánh về việc gia đình ông “bỗng nhiên” bị Cục thi hành án dân sự thành phố Hà Nội kê biên, cưỡng chế đối với nhà đất tại số 10 Kim Mã (nay là 194 Kim Mã) – là khối tài sản mà ông Ích đã bỏ tiền mua của Thi hành án dân sự quận Ba Đình từ 18 năm trước.

Việc mua bán này đã được các bên thanh toán đầy đủ và bàn giao dứt điểm từ năm 1999, ông Ích cũng đã xây dựng lại và sử dụng suốt gần hai thập kỷ qua, nhưng nay chính cơ quan thi hành án này lại có thông báo yêu cầu ông trả lại nhà, điều này đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Theo nội dung Đơn kêu cứu, ngày 02/01/1997, ông Ích thuê nhà ở có diện tích khoảng 20m² của bà Đặng Thị Lâm (Địa chỉ: phòng 218 tập thể 59, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội) tại số 10 Kim Mã, Hà Nội (nay là 194 Kim Mã). Do căn nhà là nhà không mái nên sau khi thuê, ông Ích đã tiến hành cải tạo lại để làm cửa hàng điện lạnh.

Tài sản đảm bảo thi hành án của bà Lâm ghi rõ bán nhà số 10 Kim Mã 19m2.

Ngày 24/01/1997, bà Lâm vay của ông Ích số tiền là 5.000 USD, hai bên thoả thuận: sau 01 năm bà Lâm sẽ thanh toán cả gốc và lãi bằng đô la Mỹ, nếu không có khả năng trả nợ, bà Lâm sẽ thế chấp căn nhà số 10 Kim Mã. Ngoài việc vay tiền của ông Ích, bà Lâm còn vay tiền của 5 người khác gồm các ông bà: Nguyễn Thị Lan, Nguyễn Văn Giáp, Vũ Thị Hồng Việt, Hồ Nguyên Quang và Nguyễn Thị Kim Oanh.

Sau đó, nhận thấy bà Lâm không còn khả năng trả nợ nên tất cả đều đã có đơn khởi kiện ra TAND quận Ba Đình. Trong quá trình giải quyết vụ án, ông Ích và 4 người khác đã thỏa thuận được với bà Lâm về việc trả nợ nên TAND quận Ba Đình đã ban hành 05 Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Riêng đối với việc khởi kiện của bà Oanh, trải qua hai cấp xét xử, ngày 10/4/1998, TAND thành phố Hà Nội đã có Bản án số 50/DSPT trong đó quyết định “…Buộc bà Lâm phải trả cho bà Oanh: 246 chỉ vàng 98% và 15,283,460 đồng tiền lãi xuất tính đến tháng 12.1997… Tiếp tục kê biên diện tích 20m2 nhà đất tại số 10 phố Kim Mã – Ba Đình – thành phố Hà Nội (diện tích ông Mai Công Ích đang thuê)…”

Căn cứ trên Bản án trên và Đơn yêu cầu thi hành án của bà Oanh, ngày 02/5/1998, Trưởng Thi hành án dân sự quận Ba Đình đã ra Quyết định thi hành án số 214/THA và tổ chức việc thi hành án.

Ngày 16/01/1999, tại cơ quan Thi hành án dân sự Ba Đình, ông Ích, bà Oanh và bà Lâm đã cùng thỏa thuận về việc ông Ích sẽ mua lại căn nhà số 10 Kim Mã với giá 2,5 cây vàng (99,99)/m2, có sự tham gia, chứng kiến và xác nhận của ông Nguyễn Văn Thanh (chấp hành viên Đội thi hành án quận Ba Đình). Những chủ nợ còn lại tuy không trực tiếp tham gia buổi làm việc này nhưng đều nhất trí với các thoả thuận trên.

Ngày 22/01/1999, ông Ích đã nộp cho Đội thi hành án quận Ba Đình số tiền là 147.675.000 đồng (có Biên lai thu tiền). Đây là số tiền mua nhà còn lại sau khi đã trừ đi khoản nợ bà Lâm phải thanh toán cho ông Ích. Sau đó, bà Oanh cùng bốn chủ nợ là bà Lan, ông Giáp, bà Việt, ông Quang đã nhận tiền được thi hành án từ cơ quan Thi hành án, không ai thắc mắc, không có khiếu nại gì.

Tuy nhiên, ngày 08/10/1999, Viện kiểm sát nhân dân quận Ba Đình có Công văn số 303-KSTHA trong đó xác định Thi hành án quận Ba Đình thực hiện không đúng nội dung quyết định bản án, vi phạm trình tự thủ tục thi hành án đồng thời yêu cầu thu hồi nhà 10 Kim Mã. Ngày 29/8/2001, Thi hành án quận Ba Đình đã ra thông báo số 05/TB-THA về việc thu hồi nhà số 10 (nay là 194) phố Kim Mã, phường Kim Mã, quận Ba Đình, Hà Nội để thi hành các Bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp luật.

Sau 11 năm, ngày 11/8/2009, Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội ra Quyết định số 1185/QĐ.THA-DS và Quyết định số 1187/QĐ.THS-DS về việc thi hành án theo đơn yêu cầu, theo đó buộc bà Lâm phải trả tiền cho ông Ích và bà Oanh theo đúng bản án, quyết định, đồng thời tiếp tục kê biên diện tích 20 m2 nhà đất tại số 10 (nay là số 194) phố Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội để đảm bảo thi hành án của bà Lâm.

Từ năm 2009 đến năm 2015, THADS TP Hà Nội đã ban hành các văn bản với nội dung Cục THADS TP Hà Nội sẽ tiến hành xử lý tài sản là quyền sử dụng diện tích 22,4m2 đất của bà Lâm (bao gồm 20 m2 đất mà ông Ích đã thanh toán tiền mua và quản lý, sử dụng từ hơn 10 năm nay) để tiếp tục thực hiện việc thi hành án theo quy định pháp luật.

Đầu năm 2016, Cục THADS TP Hà Nội đã ký hợp đồng thẩm định giá đồng thời tiến hành bán đấu giá nhà đất tại số 194 Kim Mã (bao gồm cả phần nhà ở mà ông Ích đã xây dựng). Hiện nay, ngôi nhà đã được bán đấu giá thành, người mua tài sản cũng đã nộp tiền cho cơ quan có thẩm quyền và các cơ quan chức năng đang tiến hành các thủ tục để bàn giao nhà cho người mua.

Trước việc đã bỏ ra khoản tiền lớn gần hai thập kỷ trước để mua nhà đất từ cơ quan Thi hành án, việc thi hành án đã được tiến hành hoàn tất, đồng thời các bên đều không có thắc mắc khiếu nại gì, nhưng nay lại nhận được thông báo yêu cầu trả lại nhà đất, ông Ích đã gửi nhiều đơn thư tới các cơ quan chức năng để đề nghị xem xét, giải quyết, bảo vệ quyền – lợi ích hợp pháp của ông. Theo nội dung trao đổi từ các cơ quan chức năng thì thiệt hại của gia đình ông Ích sẽ được giải quyết theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, đối với dự kiến số tiền bồi thường là 950 triệu đồng, ông Ích cho rằng số tiền này chỉ đủ nhận chuyển nhượng 4,5m2 mặt đường Kim Mã, trong khi ông đã phải bỏ ra số tiền rất lớn để mua và xây dựng căn nhà như hiện tại suốt từ hai thập kỷ trước. Điều đặc biệt hơn cả là lý do cơ quan thi hành án ra quyết định huỷ kết quả mua nhà đất của ông Ích là do chính cơ quan thi hành án quận Ba Đình có sai phạm trong quá trình thi hành án này.

Vậy sai phạm trong việc thi hành án đối với trường hợp này cụ thể là như thế nào? Và những sai phạm đó gây ảnh hưởng tới quyền – lợi ích hợp pháp của người dân thì người có sai phạm phải chịu trách nhiệm ra sao?

Liên quan đến vấn đề này, luật sư Nguyễn Đào Tơ (Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội – Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng: Việc thi hành án năm 1998 có điểm phù hợp và cũng có điểm chưa phù hợp với quy định của pháp luật. Tuy nhiên, việc lật lại vụ việc đồng thời yêu cầu gia đình ông Ích trả lại nhà đất và kéo dài việc thi hành án từ suốt gần hai thập kỷ qua là không đúng với các quy định của pháp luật và chưa xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng tới quyền lợi hiện tại của người đang quản lý và sử dụng nhà đất, cụ thể:

Thứ nhất, đối với việc thỏa thuận mua bán tài sản giữa ông Ích, bà Oanh, bà Lâm và chấp hành viên năm 1998 tại Đội thi hành án dân sự quận Ba Đình

Theo quy định tại Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993 cũng như tinh thần của Bộ luật dân sự năm 1995, thì khi có Bản án, Quyết định của Tòa án về việc giải quyết vụ án dân sự thì trước hết người phải thi hành án có nghĩa vụ tự nguyện thi hành. Trong quá trình đó, các đương sự có quyền thoả thuận thi hành án, nếu thoả thuận đó không vi phạm điều cấm của pháp luật và không trái đạo đức xã hội.

Mặt khác, theo quy định tại Điều 8 Nghị định số 69/CP ngày 18/10/1993 quy định về thủ tục thi hành án dân sự thì sau khi nhận được quyết định thi hành án theo đơn yêu cầu của người được thi hành án, chấp hành viên định cho người phải thi hành án thời hạn không quá ba mươi ngày để tự nguyện thi hành. Nếu hết thời hạn tự nguyện thi hành án mà người phải thi hành án không thi hành, thì chấp hành viên ra quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án.

Ở đây, tháng 5/1998, bà Oanh có đơn yêu cầu và cơ quan Thi hành án đã có Quyết định thi hành án theo đơn yêu cầu. Đến tháng 1/1999 thì ông Ích, bà Oanh và bà Lâm thỏa thuận dưới sự chứng kiến và xác nhận của Chấp hành viên để bán tài sản để chủ động thanh toán cho những người được thi hành án.

Như vậy, việc quá thời gian tự nguyện thi hành án mà chấp hành viên không ra quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án là không đúng với quy định của pháp luật, thể hiện sự chấp hành pháp luật không nghiêm túc, không thực hiện đúng nhiệm vụ của chấp hành viên. Tuy nhiên, trong khi cơ quan thi hành án chưa có Quyết định cưỡng chế thi hành án, các đương sự đã thỏa thuận được với nhau về việc tự nguyện thi hành án. Điều này là không trái với quy định của pháp luật thi hành án, đồng thời cũng phù hợp với nguyên tắc của luật pháp đối với việc dân sự, đó là tôn trọng sự thỏa thuận giữa các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm pháp luật, không trái đạo đức xã hội và không xâm phạm tới lợi ích của người thứ ba.

Hai quyết định thi hành án theo yêu cầu được Cục thi hành án TP Hà Nội ban hành sau 10 năm khi người dân đã nộp tiền vào cơ quan thi hành án, xây nhà và sinh sống ổn định.

Việc các cơ quan chức năng cho rằng thỏa thuận trên ảnh hưởng đến những người được thi hành án còn lại là hoàn toàn không có căn cứ bởi vì: những người được thi hành án còn lại là bà Lan, ông Giáp, bà Việt và ông Quang đều không có đơn yêu cầu thi hành án, cơ quan thi hành án cũng chưa có quyết định chủ động thi hành án nên việc thi hành 04 Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự vẫn đang trong thời gian tự nguyện thi hành án của bà Lâm. Bên cạnh đó, tuy những người được thi hành án còn lại này không tham gia trực tiếp vào thỏa thuận nhưng đều nhất trí cho ông Ích mua căn nhà của bà Lâm và số tiền đó đã được trả cho chính họ, tất cả đều nhất trí nhận tiền và cho đến nay đều không có bất kỳ khiếu nại, khiếu kiện nào.

Do đó, việc thỏa thuận mua bán tài sản này là không trái với quy định của pháp luật, không trái đạo đức xã hội và không gây ảnh hưởng tới quyền lợi của bất cứ người thứ ba nào hết.

Thứ hai, về việc ban hành 02 Quyết định thi hành án số 1185/QĐ.THA-DS và số 1187/QĐ.THA-DS ngày 11/8/2009 của THADS TP Hà Nội

Căn cứ vào Đơn yêu cầu thi hành án của bà Oanh, ngày 02/5/1998, Trưởng Thi hành án dân sự quận Ba Đình đã ra Quyết định thi hành án số 214/THA về việc thi hành án. Sau đó, từ việc thoả thuận bán tài sản nói trên, bà Lâm đã thanh toán số nợ cho bà Oanh từ năm 1999 và cho tới nay, bà Oanh không có bất kỳ khiếu nại, khiếu kiện nào khác. Rõ ràng việc Thi hành án theo đơn yêu cầu của bà Oanh đã được hoàn tất.

Do đó, việc 11 năm sau Cục THADS TP Hà Nội lấy Đơn yêu cầu thi hành án của bà Oanh gửi từ tháng 5/1998 để làm căn cứ ban hành Quyết định THA số 1187/QĐ-THA-DS là không hợp lý, bởi: thực tế bà Lâm đã trả nợ cho bà Oanh theo quyết định trong Bản án số 50/DSPT ngày 10/4/1998, việc thi hành án rõ ràng đã hoàn tất, bà Oanh không hề thắc mắc, khiếu nại gì (nhưng trong quyết định về việc thi hành án và các văn bản về sau lại không đề cập tới vấn đề này). Mặt khác bà Oanh cũng không hề có Đơn yêu cầu thi hành án mới nào khác.

Điều đặc biệt hơn cả là cũng sau 11 năm, cơ quan Thi hành án đã công nhận giao dịch mua bán nhà đất giữa các đương sự, đã thu tiền của ông Ích và thanh toán ngay lập tức cho các bên liên quan, lại cũng chính là cơ quan ra Quyết định Thi hành án cho ông Ích bằng Quyết định số 1185/QĐ.THA-DS. Điều này hoàn toàn không đúng quy định pháp luật bởi: Quyết định số 27/CNHGT ngày 10/11/1998 đã được thi hành xong từ năm 1999 bằng Quyết định thi hành án số 214/THA; và Quyết định số 214/THA này chưa bị hủy bỏ, thu hồi… bằng quyết định nào khác (gia đình ông Ích không hề nhận được bất cứ Quyết định huỷ bỏ, thu hồi nào); đồng thời ông Ích cũng không hề có đơn yêu cầu thi hành án khác.

Sau gần hai thập kỷ quản lý, sử dụng, ông Ích bị buộc phải giao lại nhà đất ông đã mua hợp pháp để thi hành án cho… chính ông, dù ông không hề có yêu cầu, thì đây quả là điều hy hữu nhất trên đời. Điều này cho thấy rằng cơ quan thi hành án đã lật lại vụ việc một cách khó hiểu, và càng khó hiểu hơn khi chưa giải quyết vấn đề theo đúng quy định pháp luật.

Thứ ba, về Văn bản số 303-KSTHA của Viện kiểm sát nhân dân quận Ba Đình:

Căn cứ theo quy định tại Điều 45 Pháp lệnh thi hành án dân sự 1993 và Điều 20 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1992 thì trong quá trình kiểm sát việc thi hành án, Viện kiểm sát thực hiện quyền kháng nghị với Toà án nhân dân, cơ quan Thi hành án cùng cấp và cấp dưới, chấp hành viên, cơ quan, tổ chức, đơn vị có trách nhiệm trong việc thi hành án, yêu cầu đình chỉ việc thi hành, sửa đổi hoặc bãi bỏ những văn bản, chấm dứt việc làm vi phạm pháp luật trong việc thi hành án; yêu cầu xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính người vi phạm pháp luật…

Ở đây, VKSND quận Ba Đình mới chỉ có Công văn gửi tới cơ quan thi hành án mà chưa hề ban hành Kháng nghị về việc thi hành án, thế nhưng cơ quan thi hành án đã có văn bản đề nghị thu hồi nhà số 10 (nay là 194) phố Kim Mã, phường Kim Mã, quận Ba Đình, Hà Nội để thi hành các Bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp luật. Đây là việc làm không phù hợp với các quy định của pháp luật, bởi về bản chất Kháng nghị và một công văn (văn bản hành chính) có giá trị, vị trí, tính chất bắt buộc hoàn toàn khác nhau.

Rõ ràng, việc xem xét lại quá trình thi hành án còn có nhiều điểm thiếu sót, quyền lợi của gia đình ông Ích chưa được giải quyết và bảo vệ một cách thỏa đáng. Đây chính là một phần nguyên nhân dẫn tới việc mặc dù đã có Quyết định cưỡng chế nhưng đến nay vụ việc vẫn không thi hành được.

Báo Điện tử Dân trí đề nghị các cơ quan chức năng cần nhanh chóng xem xét, rà soát lại toàn bộ vụ việc, làm rõ sai phạm của chấp hành viên, xác định rõ và có kết luận cụ thể về việc giải quyết quyền – lợi ích hợp pháp của người dân trong quá trình thi hành án, đồng thời đảm bảo việc thi hành án được thực thi theo đúng quy định của pháp luật.

Dân trí sẽ tiếp tục thông tin sự việc đến bạn đọc!

Anh Thế